काठमाडौं । आज भाद्र कृष्ण औँशी, अर्थात् कुशे औँशी। यो दिन नेपाली समाजमा विशेष धार्मिक र सांस्कृतिक महत्वसहित मनाइन्छ। कुश राख्ने परम्परा भएकै कारण यस दिनलाई कुशे औँशी भनिन्छ। सनातन धर्मशास्त्रमा कुशलाई पवित्र घाँस मात्र नभई देवत्व, शुद्धता र धार्मिक अनुशासनसँग जोडिएको प्रतीक मानिन्छ।
धार्मिक मान्यता अनुसार कुश भगवान विष्णुको प्रतीक हो। पुराणहरूमा उल्लेख भएअनुसार समुन्द्र मन्थनका बेला विष्णु भगवानले आफ्नो हातमा रहेको चक्र प्रयोग गर्दा त्यसमैबाट उत्पन्न भएको पवित्र घाँस नै कुश हो। त्यसैले, धर्मकर्म, श्राद्ध, पूजाआजा तथा यज्ञादि कार्यमा कुशलाई अनिवार्य रूपमा प्रयोग गरिन्छ।
कुश राख्ने दिनदेखि औपचारिक रूपमा पितृ तर्पण सुरु हुन्छ। यस दिनदेखि सुरु भएको श्राद्धपक्षभर दिवंगत पितृहरूको सम्झनामा तर्पण गरिन्छ। श्राद्ध गर्दा जल अर्पण गर्न कुश प्रयोग गर्ने, पिण्ड दानमा कुशको टुप्पो राख्ने, र दान दिने बेलामा कुशलाई समावेश गर्ने परम्परा प्राचीन कालदेखि चलिआएको छ।
सांस्कृतिक रूपमा पनि कुशलाई घर–परिवारको शुद्धता र पवित्रताको प्रतीक मानिन्छ। आजका दिन मानिसहरूले स्नान गरेर घरमा नयाँ कुश भित्र्याउने र विगत वर्षको पुरानो कुशलाई विसर्जन गर्ने गर्छन्। यो अभ्यासले धार्मिक मात्र होइन, पर्यावरणीय सन्देश पनि दिन्छ, किनकि कुश घाँस वातावरणमैत्री र औषधीय गुणयुक्त मानिन्छ।
धार्मिक विद्वान्हरूका अनुसार कुशले व्यक्तिको जीवनलाई अनुशासन, पवित्रता र पूर्वजप्रतिको श्रद्धासँग बाँध्ने कार्य गर्छ। पितृको सम्झना र आशीर्वाद प्राप्त गर्न कुशलाई माध्यमका रूपमा उपयोग गर्ने परम्परा नेपाललगायत सम्पूर्ण हिन्दू समाजमा प्रचलित छ।
यसरी कुश केवल एक घाँस होइन, यो सनातन धर्मावलम्बीहरूको विश्वास, संस्कृति र जीवनशैलीसँग गहिरो रूपमा गाँसिएको धार्मिक प्रतीक हो।
प्रतिक्रिया